To, ze Kościół korzysta z tego tricku na masowa skale, jako pierwsze ujawniło wrocławskie Stowarzyszenie Obywatelskich Inicjatyw Społecznych i Historycznych (SOISH). Według danych za lata 1992–2020, jakie dla POLITYKI przygotował Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, Kościół przejął już 82 tys. 546 ha. Po przeliczeniu na średnią cenę transakcyjna gruntów według GUS (obowiązuje od 25 maja 2021 r.), czyli 48 805 zł, daje to olbrzymia kwotę 4 mld 28 mln 657 tys. zł.
Nowe działania SOISH mają za zadanie dostarczyć rzetelnej i zrozumiałej dla wszystkich odbiorców wiedzy na temat wolności sumienia i wyznania oraz równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych.
W intencji autorów opracowania, zaprezentowane zmiany mają na celu rzeczywistą realizację konstytucyjnej zasady bezstronności państwa w sprawach światopoglądowych i religijnych. Dotyczą takich spraw jak m.in.: przepływów finansowych, nauczania religii w szkołach, pracy kapelanów w służbach państwowych, problemu pedofilii wśród duchowieństwa, interpretacji Konkordatu.
Jest to pierwsza w miarę kompleksowa analiza relacji na płaszczyźnie Państwo – Kościół przygotowana przez partię (ruch) polityczną. Wcześniejsze propozycje zmian przedstawione choćby przez Stowarzyszenie Inicjatywa Polska czy Kongres Świeckości miały charakter wycinkowy. Pomimo tej zalety, nadal dokument ten posiada kilka mankamentów o czym można przeczytać w przygotowanej przez SOISH analizie.
W ramach projektu finansowanego przez Fundusz Obywatelski przebadaliśmy politykę zbywania przez powiaty w Polsce nieruchomości na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych, przygotowaliśmy publikację, która przedstawia wyniki naszych badań oraz opracowaliśmy dobre praktyki. Szczegółowe informacje znajdują się w udostępnionej broszurze.
Państwo i państwowe jednostki organizacyjne nie dotują i nie subwencjonują kościołów i innych związków wyznaniowych. Wyjątki od tej zasady regulują ustawy lub przepisy wydane na ich podstawie. Jedną z takich możliwości jest nabycie nieruchomości w trybie art. 68 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 65). Uprawnionych do takiego nabycia jest obecnie 15 kościołów i innych związków wyznaniowych o uregulowanej ustawowo sytuacji prawnej.
W wyniku naszych działań ustaliliśmy, że łączna wartość zbytych nieruchomości w latach 2015-2020 wyniosła: 30 878 810,96 zł, wartość udzielonych bonifikat wyniosła 91,5%, co spowodowało że kościoły i inne związki wyznaniowe zapłaciły za nieruchomości kwotę: 3 035 656,07 zł.
Z pozyskanych w ramach projektu danych wynika, że w latach 2015-2020 w sumie 35 powiatów dokonało łącznie 49 transakcji, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 8 ustawy o gospodarce nieruchomościami.
W zdecydowanej większości (36 przypadków) zbycia dokonywały miasta na prawach powiatów, więc często duże polskie aglomeracje, gdzie wartość nieruchomości jest bardzo duża.
Do największych beneficjentów należą: Kościół Rzymskokatolicki w RP wartość 21 624 694,84 zł, zapłacona cena 2 055 207,66 zł; Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny wartość 3 968 000,00 zł, zapłacona cena 39 680,00 zł, Gminy Wyznaniowe Żydowskie w RP wartość 3 186 480,20 zł, uiszczona cena 586 974,54 zł. Najmniej otrzymał Wschodni Kościół Staroobrzędowy w RP wartość 27 697,00 zł, uiszczona kwota 22 523,20 zł.
W wyniku prowadzonej analizy i sposobu zbywania przez powiaty nieruchomości SOISH opracowało dobre praktyki przy tego typu transakcjach, które opierają się na dwóch filarach: I. prowadzenie szerokich konsultacji z mieszkańcami w tej sprawie, aby sprawdzić czy faktycznie kolejne budynki sakralne są w tym miejscu niezbędne; II. powiaty a szerzej samorządy powinny opierać swoją politykę w tym obszarze na uchwale ramowej, która z góry określałaby zasady udzielania bonifikat kościołom, ponieważ w tym obszarze zaobserwowano duże różnice w wysokości upustów w zależności od tego jako kościół lub związek wyznaniowy był wnioskodawcą. Dla zrealizowania drugiego postulatu przygotowaliśmy projekt odpowiedniej uchwały w tej sprawie.
W obszarze wolności sumienia i wyznania wiele zjawisk społecznych, prawnych i kulturowych może powodować dyskryminację osób będących członkami mniejszościowych kościołów i innych związków wyznaniowych. Wśród problemów o charakterze dyskryminującym zgłaszanych przez Sympatyków Stowarzyszenia SOISH znalazły się dwa, które można w łatwy sposób wyeliminować: 1. lekcje religii w szkołach w środku siatki zajęć, co powoduje że uczniowie uczęszczający na lekcje religii w grupach międzyszkolnych lub poza szkołą często „tracą” te godziny na zajęcia nie służące ich rozwojowi, 2. dyskryminacja w dostępie do zawodów prawniczych, w związku z faktem że egzaminy na aplikacje prawnicze odbywają się w dni, które są dniami świątecznymi dla innych wyznań np. sobota, ale też piątek.
Takie dwa postulaty zgłosiło Stowarzyszenie SOISH z pośród opinii i uwag zgłaszanych przez naszych Sympatyków. Każdy może dokonać także własnego zgłoszenia – do czego zachęcamy. Szczegóły w linku:
Jedna z parafii ewangelickich w
centralnej Polsce, prowadząca dotychczas zajęcia z religii w grupach
międzyklasowych w pozaszkolnym punkcie katechetycznym, napotkała trudności w
akceptacji liczebności niektórych grup. Biorąc po uwagę fakt, że mamy do
czynienia z kościołem mniejszościowym, siłą rzeczy niektóre grupy liczyły mniej
niż 7 uczniów; funkcjonowały również grupy jednoosobowe, ponieważ uczestnicy
byli na tak różnych poziomach edukacji, że nieracjonalnym byłoby łączenie ich w
jedną grupę. Taka praktyka, dotychczas aprobowana przez organy założycielskie
szkół, została w tym roku, przez jeden z nich, zakwestionowana. Stowarzyszenie SOISH
przygotowało na potrzeby parafii opinię uzasadniającą funkcjonowanie grup
mniejszych niż siedmioosobowe w kontekście realizacji konstytucyjnej zasady
wolności religijnej i jej odzwierciedlenia w aktach prawnych niższego rzędu.
Za zgodą #FunduszObywatelski, który finansuje nasz projekt, rozszerzamy badanie na wszystkie powiaty w Polsce. Pozwoli to na uzyskanie danych dla całego kraju i kompleksowe zbadanie problematyki zbywania nieruchomości z bonifikatą.
W maju 2020 r. w ramach Funduszu Obywatelskiego otrzymaliśmy grant z Fundacji dla Polski na realizację zadnia pt. „Zbywanie przez powiaty województwa dolnośląskiego nieruchomości z bonifikatą na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych w latach 2015-2020 – działania strażnicze i opracowanie dobrych praktyk”.
W ramach projektu wysłaliśmy do wszystkich powiatów województwa dolnośląskiego wnioski o udostępnienie informacji publicznej, które pozwolą nam na realizację zadania. Oczekujemy na informacje w tej sprawie. @FunduszObywatelski #FunduszObywatelski
Działania które zmierzamy podjąć w ramach wsparcie Funduszu to działania strażnicze zmierzające do zbadania w jaki sposób powiaty województwa dolnośląskiego na przestrzeni ostatnich 5 lat prowadziły zbycie nieruchomości na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 6 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami. Informacje te chcemy uzyskać dzięki złożeniu wniosków o dostęp do informacji publicznej do wszystkich powiatów województwa. Udzielone informacje pozwolą na zbadanie skali zjawiska, polityki powiatów w tym zakresie, ze szczególnym uwzględnieniem wielkości udzielanych bonifikat i ewentualnych różnic między wyznaniem dominującym i mniejszościowymi kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Określenie i wskazanie różnić w wielkościach bonifikat udzielanych przez te same jst rożnym kościołom pozwoli sprawdzić czy powiaty przestrzegają zasady równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych. Zbadanie skali zjawiska, ewentualnych nieprawidłowości, określenie genezy potencjalnego nierównego traktowania będzie bazą do przygotowania przez Stowarzyszenie rekomendacji dla samorządu powiatowego w zakresie prawidłowej polityki dotyczącej przedmiotowej sprawy. Efektem działań strażniczych będzie także materiał informacyjny przygotowany dla społeczeństwa oraz organizacji pozarządowych, który będzie wskazywał jak wygląda procedura, jakie są uprawnienia strony społecznej i obywateli w tym przedmiocie, a także pozwoli na budowane skutecznego nacisku na jst w celu prowadzenia transparentnej polityki zbywania nieruchomości z bonifikatą. Wynik naszych badań i rekomendacje będzie można także stosować w innych województwach, ponieważ pomimo tego, że nasze działania będą się odnosić do konkretnego terenu, to rekomendacje i zasadnicze wnioski będą mogły być aplikowane w całym kraju.
Miło nam poinformować, że SOISH otrzymało grant z Fundusz Obywatelski na realizację naszych działań strażniczych. Będziemy realizować projekt „Zbywanie przez powiaty województwa dolnośląskiego nieruchomości z bonifikatą na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych w latach 2015-2020 – działania strażnicze i opracowanie dobrych praktyk”.
Członek SOISH otrzymał 31 stycznia 2020 r. decyzję SKO w Kielcach, która uchyliła decyzję Prezydenta Kielc Bogdana Wenty odmawiającą udzielenia informacji publicznej w sprawie nieruchomości zbytych przez Gminę z bonifikatą. SKO stwierdziło, że Prezydent Kielc nie uczynił zadość obowiązkom spoczywającym na organie publicznym.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Rzeszowie uchyliło decyzję Prezydenta Rzeszowa odmawiającą realizacji wniosku członka SOISH o udzielenie informacji publicznej w zakresie nieruchomości sprzedanych z bonifikatą przez Gminę Rzeszów kościołom i innym związkom wyznaniowym. SKO uznało decyzję za wydaną z istotnym naruszeniem prawa i przekazał wniosek do ponownego rozpatrzenia.
W dniu 15 listopada 2019 r. został zaprezentowany opinii publicznej przedmiotowy raport przygotowany przez 3 instytucje związane z Kościołem katolickim: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. ks. Witolda Zdanewicza, Fundacja Obserwatorium Społeczne, Stowarzyszenie Pomoc Kościołowi w Potrzebie. Jak wskazali Autorzy opracowanie zawiera wyniki dostępnych badań statystycznych przeprowadzonych w ostatnich latach i zostało przygotowane jako wtórna analiza danych zastanych.
Jeżeli chodzi o stosunek do ziemi rolnej przekazanej do tej pory Kościołowi katolickiemu to 8 mniejszościowych kościołów otrzymało łącznie 10,84% areału jaki otrzymał Kościół katolicki.
Od 1 stycznia 1992 r. do 30 czerwca 2019 r. KOWR przekazał w trybie art. 70a uspkk 76.244 ha ziemi rolnej na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego. Przy założeniu średniej ceny hektara w I kwartale 2019 r. wg GUS nieruchomości te potencjalnie byłby więc warte w 2019 r. 3.487.629.292 zł[1], a ilość przekazanej ziemi zrównała się z powierzchnią nieruchomości zwróconą przez Komisję Majątkową.
Centrum będzie wielofunkcyjną internetową platformą konsultacyjno-edukacyjną, gdzie każdy zgłosi przypadki dyskryminacji ze względu na wyznawaną religię lub bezwyznaniowość i uzyska opinię, poradę albo pomoc instytucjonalną SOISH. Po analizie problemu każdy zgłaszający otrzyma naszą opinię o zasadności skargi, poradę co do dalszego postępowania, albo wsparcie instytucjonalne SOISH lub prawników z nim współpracujących.
Stowarzyszenie SOISH prezentuje, kolejny z cyklu, raport dotyczący wysokości dotacji przekazywanych przez powiaty i miasta na prawach powiatów na realizację zadań publicznych przez kościoły i inne związki wyznaniowe. Tym razem raport dotyczy województwa podlaskiego, a transferowana kwota wyniosła ponad 20 mln zł.
SOISH informuje, że na początku czerwca 2019 r. odbyło się Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia, które podjęło kilka istotnych decyzji: 1. przyjęto nowy statut, który zawęził cele działania Stowarzyszenia i uporządkował kilka istotnych spraw organizacyjnych (dostępny na naszej stornie); 2. podjęto decyzję o promowaniu działalności SOISH za pomocą mediów społecznościowych – jako najlepszej metody dotarcia do szerszego kręgu odbiorców (zachęcamy do promowania naszych działań na swoich profilach, polecenia, lajkowania i komentowania);
3. przyjęto sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności Zarządu za 2018 r.
Co do zasady zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2017 r. poz. 1153 t.j.) państwo i państwowe jednostki organizacyjne nie dotują i nie subwencjonują kościołów i innych związków wyznaniowych. Wyjątki od tej zasady regulują ustawy lub przepisy wydane na ich podstawie. Jak wynika z powyższego przepisu zakaz dotacji nie ma więc charakteru bezwzględnego. Wprawdzie państwo nie może dotować działalności religijnej czy wyznaniowej kościołów i innych związków wyznaniowych, ale przekazywanie środków finansowych np. na działalność społeczną, charytatywną czy edukacyjną jest prawnie dopuszczalne. Jako formę wsparcia finansowego należy także traktować m.in. ulgi podatkowe przewidziane w szczególnych przypadkach – zwolnienie z podatku od nieruchomości, zryczałtowany podatek dochodowych, opłacanie składek ubezpieczenia społecznego, zatrudnianie kapelanów w niektórych służbach mundurowych, możliwość uzyskania bonifikaty na tereny pod budowę miejsc kultu, itp.
W ramach dalszej współpracy z Uniwersytetem Trzeciego Wieku przy UWr gościliśmy dzisiaj z kolejnym wykładem dotyczącym wolności sumienia i wyznania w wymiarze indywidualnym. Słuchaczom UTW UWr serdecznie dziękujemy za niezwykle ciekawą dyskusję, podzielenie się swoim doświadczeniem życiowym oraz cenne uwagi na temat praktycznego funkcjonowania tego prawa człowieka.
W piątek 12 kwietnia 2019 r. w ramach współpracy z Uniwersytetem Trzeciego Wieku w UWr członek naszego Stowarzyszenia wygłosił pierwszą część cyklu wykładów pt. „Wolność sumienia i wyznania w wymiarze indywidualnym”. Dziękujemy Słuchaczom za udział i ciekawą dyskusję. Już dziś zapraszamy na kolejne spotkanie 25 kwietnia 2019 r.
W Polsce wyrazem wolności sumienia i wyznania jest możliwość tworzenia nowych związków wyznaniowych. SOISH jako jeden z celów swojej działalności uznaje monitorowanie realizacji wolności sumienia i wyznania przez władze państwowe. W zawiązki z powyższym zwróciliśmy się do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z prośbą o udzielnie informacji w zakresie rejestracji nowych związków wyznaniowych.
Umieszczenie hasła „Bóg, Honor, Ojczyna” w trzech z czterech rodzajach dokumentów paszportowych, będących własnością państwa, może naruszać konstytucyjną zasadę bezstronności światopoglądowej władz państwowych. Szczegółowa analiza problemu do pobrania poniżej.
Stowarzyszenie SOISH przygotowuje raport pt. „Dotacje celowe i podmiotowe na rzecz związków wyznaniowych i podmiotów z nimi powiązanych w budżetach powiatów (miast na prawach powiatu) na 2019 r. w wybranych województwach”. Jedną z ciekawszych dotacji jest przyznanie przez powiat moniecki (podlaskie) 60 000 zł na prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej dla mieszkańców przez Caritas Archidiecezji Białostockiej. Jak dotąd w trakcie przygotowania raportu to jedyny taki przypadek. W związku z powyższym SOISH zwróci się do władz powiatu o udostępnienie dokumentacji w sprawie wyboru podmiotu świadczącego usługę oraz wskazanie kryteriów jakimi się kierowano przy wyborze. Jednocześnie poddamy analizie ten przypadek pod kątem poszanowania wolności sumienia i wyznania oraz autonomii państwa i związków wyznaniowych. O dalszych działaniach będziemy informować.
Przedstawiciele
Kongresu Świeckości oraz kilkunastu partii politycznych i innych organizacji
społecznych przygotowali projekt ustawy o
jawności przychodów kościołów i związków wyznaniowych oraz o likwidacji ich
przywilejów finansowych[1]. Na konferencji prasowej
w dniu 31 stycznia 2019 r. przedstawiono główne założenia projektu oraz ustne
motywy uzasadniające propozycje zmian legislacyjnych. Uczestniczy konferencji
poinformowali także o powołaniu komitetu obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej
pn. Świeckie Państwo i rozpoczęciu zbierania podpisów w tej sprawie.
Z koniecznością zapewnienia wolności sumienia i wyznania muszą się zmierzyć także pracodawcy. SOISH rekomenduje lekturę publikacji przygotowanej przez RPO w tej sprawie. Propozycje zmian: legislacyjnych, w zakresie edukacji i praktyki postępowania zmierzają do urzeczywistnienia tego prawa i uniknięcia nierównego traktowania w pracy ze względu na wyznanie.
StowarzyszenieSOISH zwróciło się do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o analizę czy Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim wydając postanowienie zabezpieczające w głośnej sprawie 9-latki we właściwym stopniu uwzględnił art. 53 ust 1 Konstytucji w związku z art. 48 ust. 1 Konstytucji.
Rozważania na przykładzie projektu ustawy o świeckim państwie Stowarzyszenia Inicjatywa Polska.
Fundusz Kościelny został utworzony na mocy art. 8 ustawy z 20 marca 1950 roku o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz.U. 1950 Nr 9, poz. 87). Fundusz Kościelny stanowi wyodrębnioną pozycję w części 43 budżetu państwa – wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne, w dziale 758 – różne rozliczenia, w rozdziale 75822 – Fundusz Kościelny, której dysponentem jest minister właściwy do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych – obecnie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.
W zakresie nauczania religii w szkołach publicznych projekt Stowarzyszenia Inicjatywa Polska zakłada zmiany w postaci zakazu finansowania wynagrodzenia nauczycieli religii ze środków publicznych, wprowadzenia obligatoryjnego pisemnego oświadczenia rodziców w sprawie uczęszczania na lekcje religii, nie wliczania do średniej ocen oceny z religii bądź etyki oraz traktowanie religii jako przedmiotu nadprogramowego. Projekt utrzymuje zaangażowanie szkoły publicznej w lekcje religii poprzez możliwość udostępniania pomieszczeń kościołom i innym związkom wyznaniowym, które posiadają prawo do nauczania religii. Powyższe propozycje mają zostać wprowadzone w wyniku nowelizacji art. 12 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1457). Autorzy w uzasadnieniu projektu wskazali, że w ich opinii zmiany te pozwolą na zbliżenie Polski do właściwej realizacji zasady bezstronności państwa w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych wyrażonej w art. 25 ust 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483).
Zgodnie a art. 25 ust. 2 Konstytucji RP „władze publiczne w
Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań
religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich
wyrażania w życiu publicznym”. Konstytucyjny termin „bezstronność” stanowi
przejaw kompromisu, między zwolennikami i przeciwnikami zasady neutralności
światopoglądowej państwa, zawartego w czasie prac nad treścią obecnie obowiązującej
Ustawy Zasadniczej. Dodać należy, że zasada bezstronności zastąpiła
funkcjonującą w Konstytucji z 1952 r. formułę rozdziału państwa od Kościoła
(„Kościół jest oddzielony od państwa. Zasady stosunku państwa do Kościoła oraz
sytuację prawną i majątkową związków wyznaniowych określają ustawy”[1]). I
choć z perspektywy semantycznej pojęcia „bezstronność” i „neutralność” mają
charakter synonimiczny, to w kontekście ratio
legis omawianego przepisu konstytucyjnego wybór terminu „ bezstronność” ma
istotne znaczenie.
Istota wolności religijnej przejawia się w dwóch aspektach: wewnętrznym – wolności sumienia i zewnętrznym – wolności do uzewnętrzniania swoich poglądów zarówno prywatnie, jak i publicznie oraz wolności od przymusu zewnętrznego w zakresie ujawniania swoich przekonań. Ten zewnętrzny aspekt wolności religijnej jest chroniony prawem. Wolność religijna w wymiarze zewnętrznym we współczesnej kulturze prawnej jest postrzegana w wymiarze pozytywnym – wolność uzewnętrzniania swoich poglądów religijnych i negatywnym – wolność od przymusu zewnętrznego. Gdzie przymus zewnętrzny jest rozumiany jako pochodzący od osób, grup osób, czy też władzy publicznej.
Stanowisko Stowarzyszenia SOISH wobec projektu ustawy o świeckim państwie Stowarzyszenia Inicjatywa Polska oraz analizy prawnej tego projektu dokonanego przez Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris.
W związku z powołaniem przez Marszałka Województwa Dolnośląskiego Pełnomocnika ds. współpracy z Kościołem, związkami wyznaniowymi oraz KRUWiO, którym została Pani Ewa Mańkowska #StowarzyszenieSOISH zgodnie ze swoimi celami statutowymi, będzie bacznie obserwować działania Pełnomocnika. Już w tej chwili można wskazać, że w treści zarządzenia znajdują się pewne nieścisłości. Po pierwsze nie wiadomo o jaki „Kościół” chodzi, ponieważ polski system prawny nie zna osoby prawnej pt. „Kościół” bez przymiotnika określającego jego nazwę. Po drugie łączenie kościołów i innych związków wyznaniowych z Kolegium Rektorów Uniwersytetów Wrocławia i Opola jest w naszej ocenie co najmniej tematycznie nie związane.
Zmiana nazwy – jakość jeszcze lepsza. Po 3 latach działalności na polu realizacji wolności sumienia i religii w życiu społecznym oraz działań strażniczych Członkowie Stowarzyszenia podjęli decyzję o zmianie nazwy. Podyktowane to było: po pierwsze względami praktycznymi (stara nazwa okazała się zdecydowanie za długa); po drugie względami informacyjnymi (stara nazwa mogła wprowadzać w błąd co do celów Stowarzyszenia). Nie odcinając się od korzeni Walne Zebranie zdecydowało w listopadzie 2020 r. o zmianie statutu i przyjęciu nowej nazwy STOWARZYSZENIE SOISH. Wielu z Państwa ta nazwa jest znana, ponieważ stosowaliśmy ją w mniej oficjalnych sytuacjach.
Ta strona używa ciasteczek oraz zewnętrznych skryptów dla lepszego dostosowania treści do użytkownika.
Ta strona używa ciasteczek oraz zewnętrznych skryptów dla lepszego dostosowania treści do użytkownika. Po lewej znajdziesz informacje o tym, jakie ciasteczka i skrypty są używane, oraz jaki wpływ mają na twoją wizytę na stronie. W każdej chwili możesz zmienić swoje ustawienia. Nie wpłynie to na twoją wizytę na stronie.
UWAGA: Te ustawienia mają zastosowanie jedynie w przeglądarce i na urządzeniu, którego teraz używasz.
Niniejsza strona internetowa korzysta z plików cookie. Pozostając na tej stronie wyrażasz zgodę na korzystanie z plików cookie.
Aktualności
